Social return: een warm broodje met beginnend professioneel tintje

Social return wordt nogal eens verward met het thema sociaal ondernemen. Bedrijven maken vaak de opmerking dat ze aan social return doen, terwijl in werkelijkheid sociaal ondernemerschap wordt bedoeld. Social return is echt een term die moet worden gebruikt in het kader van aanbestedingen. (Semi-)overheidsinstellingen en bedrijven die een professioneel inkoopbeleid hanteren, vragen door middel van social return een sociaal maatschappelijke tegenprestatie van de leveranciers bij een gewonnen opdracht. Meestal als een verplichting, gelukkig steeds vaker als gunning. Zo’n sociaal maatschappelijke tegenprestatie houdt in dat opdrachtnemers mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt (denk aan personen met een arbeidshandicap, beperking of bijstandsuitkering en jongeren zonder startkwalificaties) een (tijdelijke) baan of werkervaringsplaats moeten aanbieden tijdens de opdracht. En hier is nogal wat om te doen.

Social return 1.0

Tot voor kort hadden vooral de bouwbedrijven een social return-verplichting. Je kunt je voorstellen dat er in deze wereld behoorlijk wat mismatches zijn gemaakt door mensen met een afstand in te zetten op functies waar ze niet voor waren opgeleid. Misschien zelfs wel door de spreekwoordelijke bedrijfsstrot geduwd door een opdrachtgever. In ieder geval is het (te) vaak voorgekomen dat er een persoon met een beperking - of iemand die thuis al een tijd op de bank zat - naar een bouwplaats werd gestuurd, die daar bijvoorbeeld op slippers arriveerde, van toeten noch blazen wist en vervolgens in een oranje hesje de hele dag in een hoekje mocht staan vegen. Want daar kon de persoon tenminste geen schade aanrichten en werd er toch voldaan aan een verplichting…? Mensen, kom op! Een sociaal maatschappelijke tegenprestatie die op deze manier wordt ingevuld, daar wordt niemand gelukkig van. Gelukkig zijn er inmiddels legio voorbeelden van arbeidsplekken die op succesvolle manieren worden ingevuld, maar het blijft vallen en opstaan.

Professionaliseringsslag

Social return op een goede manier toepassen vereist aandacht, begrip en tijd. Van allerlei partijen, organisaties, instanties, werkgevers en werknemers. De juiste match maken is zelfs voor een reguliere baan in deze tijd een behoorlijke uitdaging. Laat staan om een persoon met een afstand ergens te plaatsen. De grootste uitdaging hier is dan ook een duurzame plaatsing. Want ook daar wordt verschillend mee omgegaan. Mag een plaatsing alleen maar op de opdracht, buiten de opdracht om of na afronding van het project langer doorlopen om zodoende mee te tellen voor een andere opdracht? Mijn advies is dat het te allen tijde maatwerk moet zijn. Veel van mijn collega-social-return-coördinatoren staan daar hetzelfde in. Helaas gelden er per gemeente nog teveel verschillende regels en wordt het bedrijfsleven met grote regionale verschillen geconfronteerd. Maar… de bereidheid om mee te werken en onderling overleg komt steeds vaker voor. De bewustwording komt op gang. Social return 2.0 is geüpgrade. De inkoper die de paragraaf social return in de bestektekst opneemt, wint vaker advies in wanneer of voor welk (afwijkend) percentage social return is toe te passen. Het bedrijfsleven beschikt over meer kennis en kunde, schrijft betere plannen van aanpak of weet betere wegen te bewandelen voor het vinden van geschikte mensen voor diverse (aangepaste) functies. Regionale werkbedrijven spelen beter in op de behoefte van het bedrijfsleven door mensen alvast op te leiden en te begeleiden naar specifieke baanmogelijkheden. De handhaving wordt ook steeds professioneler toegepast en aangepakt.

Ideaalbeeld van social return

Als adviseur social return probeer ik in al deze facetten een steentje bij te dragen. In ieder geval door zowel gemeenten als bedrijven te adviseren en meer bewustwording te creëren, door uniformiteit te promoten in het toepassen van social return en door regionale samenwerkingsverbanden aan te gaan en te stimuleren. Ook door ontwikkelingen te blijven volgen en uit te dragen. Wat zou social return-land er mooi uitzien als er per aanbesteding wordt bekeken of en hoe social return is toe te passen en er regionaal uniforme regels worden toegepast. Dat kan alleen als er altijd een uitvoeringsorganisatie paraat staat van samenwerkende partijen voor het inwinnen van advies, het maatwerk laten invullen van de vacatures/uitbesteden van opdrachten, het vastleggen, monitoren en rapporteren van (prestatie)afspraken en het na-evalueren van de verlopen gang van zaken. Zo verkoop ik in ieder geval social return over onze Adviespunt-toonbank. Wie is er geïnteresseerd in zo’n soort warm broodje?